Yıllık Ücretli İzin

Yıllık ücretli izin çalışanların dinlenme hakkının kapsamında ilk sıralarda gelen bir haktır. Yıllık izin kullanmak çalışan için bir hak olduğu kadar, aynı zamanda bir zorunluluktur. Çalışanlar bu hakkın parasının ek olarak ödenmesini talep ederek bu haktan kendi istekleriyle vazgeçemeyecekleri gibi bu sürede başka işte de çalışamazlar. 

Genel Kurallar  

• Yıllık ücretli izin süreleri, İş Kanununda belirlenmiştir. Bu konudaki kanun maddesi nisbi emredici hukuk kuralı şeklindedir. Yani bir alt sınır vardır, fakat bir üst sınır yoktur.
• Kanunda belirlenen izin sürelerini kullanabilmenin temel koşulu o işyerinde en az bir yıldır çalışıyor olmaktır.

• Bazen işverenler bir yılını doldurmayan çalışanlarına da avans izin kullandırabilmektedir. Bu tamamen işverenin inisiyatifinde olan bir konudur.
• İş Kanunumuza göre; bir yıldan beş yıla kadar çalışmış işçiye 14 günden, beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış işçiye 20 günden, on beş yıl ve daha fazla çalışmış işçiye 26 günden az izin verilemez. Belirttiğimiz gibi bu süreler asgari sürelerdir. İşveren isterse hedefleri tutturan işçilere ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izinler belirlenebilir.
• 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere ise 20 günden az izin verilemez.

Yıllık İznin Btün Haline Kullandırılması 

Yıllık ücretli izin konusunda işçilerin işyerleriyle anlaşmazlık yaşadığı bir konu da izinlerin ne zaman, ne şekilde kullanılacağı konusudur. Bu konudaki karar yetkisi işverenlere aittir. Yönetim hakkı kapsamında son söz işverenindir. Yıllık izinlerin planlanmasını işveren yapar, çalışanın itiraz etmesi sonucu değiştirmez.  

Bununla birlikte, yıllık izinlerin bütün olarak kullandırılması esastır. İşveren yıllık iznin kullandırılacağı zamanı kendisi veya zorunluluk varsa yıllık izin kurulu ile birlikte karar verdikten sonra, işçinin hak ettiği yıllık izni hiç bölmeden kullandırmak zorundadır.  

Yıllık iznin bölünebilmesi ancak işçi ile işverenin anlaşması halinde mümkündür. Örneğin; işveren “yıllık iznin 10 gününü Şubat’ta kalan 4 gününü Temmuz’da kullanabilirsin” diyememektedir. Tek taraflı karar verecekse, iznin 14 gününü de kullandırmak zorundadır. Ancak işçi ile işveren anlaşırsa iznin bir parçası 10 günden az olmamak üzere, hak edilen yıllık izin süresi bölünebilmektedir. Bu da işçinin bölmeye onay vermesiyle birlikte yıllık iznini kullanacağı dönemleri belirlemesine imkan tanımaktadır. 

Yıllık İzin Hakkı Kaybolmaz 

• İş yerlerinin büyük bir bölümünde yıllık izinler birikmektedir. Biriken izinlerin “yanması” söz konusu değildir.
• İşçi hak ettiği yıllık izinleri kullanmamışsa, bunları ilerleyen dönemde kullanabilir.

• Eğer yıllık izinlerini kullanmadan ayrılmak zorunda kalırsa birikmiş bu izinlerin parasını işten ayrıldığı tarihteki ücreti üzerinden alabilir. Fakat esas olan yıllık izinlerin hak edildiği dönemden sonraki yıl içerisinde tamamen kullandırılmasıdır.
• Yıllık izin işçi açısından bir hak olduğu kadar işçinin dinlendirilmesi açısından bir iş sağlığı ve güvenliği önlemidir.

Avans İzin Uygulaması 

Kanunda belirlenen izin sürelerini kullanabilmenin temel koşulu o iş yerinde en az bir yıldır çalışıyor olmaktır. Bazen işverenler bir yılını doldurmayan çalışanlarına da avans izin kullandırabilmektedir. İşverenin işçiye peşinen, yani bir yılı doldurmadan yıllık izin vermesi mümkündür. Bu, tamamen işverenin inisiyatifinde olan bir konudur. Dolayısıyla, işveren istemezse bir yılı doldurmamış işçisine izin vermeyebilir.  

Bir yılı dolmadan işçisine izin veren işveren, işçisi bir yıl dolmadan işten ayrılırsa bu sürelere ilişkin ödediği ücretleri geri almak için işçiden yazılı onay almak durumundadır.