Toplu işten çıkarma, işverenler açısından ciddi yasal yükümlülükler doğuran, dikkatle planlanması gereken bir süreçtir. Bu yazımızda, “Toplu İşten Çıkarma Şartları” kapsamında mevzuatın belirlediği usul ve esaslara odaklanıyor, süreci doğru yönetmenin yollarını ele alıyoruz. 

Toplu İşten Çıkarma Nedir?

Toplu işten çıkarma; belirli sayıda işçinin, aynı zaman diliminde işten çıkarılması anlamına gelir ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesi ile düzenlenmiştir. Burada önemli olan, işyerinin toplam çalışan sayısına göre belirlenen asgari sayıda işçinin çıkışının planlanmasıdır. 

Maddelerle Tanım: 

• Aynı işyerinde çalışan belli sayıda işçinin 
• En az 30 gün içinde 
• İşverenin kendi iradesiyle işten çıkarılması 

Toplu İşten Çıkarma Şartları Nelerdir?

Bir işverenin “toplu işten çıkarma” statüsünde işlem yapabilmesi için bazı yasal şartların oluşması gerekir: 

• İşyeri çalışan sayısı en az 20 olmalıdır. 
• Çıkarılacak işçi sayısı belirli eşiklerin üzerinde olmalıdır: 
• 101-300 çalışan: En az %10 oranında işçi 
• 20-100 çalışan: En az 10 işçi 
• Çıkış nedenleri işyeri gereksinimlerinden kaynaklanmalıdır. 
• 301 ve üzeri çalışan: En az 30 işçi 

Ek Şartlar: 

• İşverenin, işyeri sendika temsilcisine, Türkiye İş Kurumu’na ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yazılı bildirimde bulunması gerekir. 

• Bildirim sonrası 30 gün geçmeden işten çıkışlar yapılamaz. 

• Sendikalı işyerlerinde toplu iş sözleşmesi hükümleri de dikkate alınmalıdır. 

Bildirim Zorunluluğu

İşveren, toplu çıkış kararını uygulamadan en az 30 gün önce, yazılı olarak aşağıdaki mercilere bilgi vermelidir: 

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü 

• Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü 

• Varsa işyerindeki sendika temsilciliği 

Aksi halde, işten çıkarmalar geçersiz sayılabilir ve idari para cezaları ile karşılaşılabilir. 

İşverenin Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

Toplu işten çıkarmalarda yalnızca yasal sınırları bilmek değil, aynı zamanda süreci insani ve etik yönden de dikkatli yürütmek önemlidir. 

Dikkat Edilmesi Gerekenler: 

• Süreç şeffaf bir şekilde planlanmalı 

• Çalışanlarla birebir iletişim kurulmalı 

• Tazminat ve hak edişler eksiksiz ödenmeli 

• İşten çıkarılacaklara psikolojik destek sağlanmalı 

Toplu Çıkışta Tazminat ve Yasal Haklar 

Toplu işten çıkarılan işçiler bireysel işten çıkışta olduğu gibi: 

• Kıdem tazminatı 

• İhbar tazminatı 

• Kullanılmamış izin hakları 

• İşsizlik ödeneği haklarından yararlanırlar. 

Bu nedenle işverenin, süreci yasal prosedürlere uygun olarak yürütmesi, hak kaybını önleyecektir. 

Sendika Temsilciliği Olan İşyerleri İçin Özel Durumlar

Eğer işyerinde toplu iş sözleşmesi yapılmışsa, işverenin sendika ile görüşmesi zorunludur. Toplu çıkış kararı sendika temsilcileri ile istişare edilmeden alınamaz. Aksi durumda anlaşmazlık doğabilir ve mahkemelik süreçlerle karşılaşılabilir. 

Toplu İşten Çıkarma ve İşe İade Davaları

Usule uygun yapılmayan toplu çıkışlar, işe iade davalarına konu olabilir. İş mahkemeleri, sürecin usule uygunluğunu denetlerken; bildirim süreleri, nedenlerin geçerliliği ve işverenin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğine bakar. 

Toplu Çıkışta Alternatif: Kısa Çalışma veya Ücretsiz İzin 

İşverenler, işgücü fazlalığı oluştuğunda doğrudan toplu çıkış yerine önce alternatifleri değerlendirmelidir: 

• Kısa çalışma ödeneği başvurusu 

• Ücretsiz izin önerisi (işçinin rızası ile) 

Bu yöntemler, hem işvereni hem işçiyi koruyan daha yumuşak geçişler sağlayabilir. 

Toplu İşten Çıkarma Şartları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular