Türkiye’de işveren olmanın yükümlülükleri sadece ticari sorumluluklarla sınırlı değildir. İşverenlerin hem 4857 sayılı İş Kanunu hem de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında çalışanlarıyla ilişkilerini doğru yönetmesi gerekir. Aksi halde yüksek tutarlarda idari para cezaları ve dava riskleriyle karşılaşabilirler.
1. İş Sözleşmesinin Hukuka Uygunluğu
İşveren ile işçi arasında yapılan iş sözleşmeleri yazılı olmalı ve sözleşmede çalışanın görev tanımı, ücret bilgisi, çalışma süresi ve yan haklar gibi kritik bilgiler açıkça belirtilmelidir. Belirsiz süreli iş sözleşmeleri, iş güvencesi kapsamında değerlendirilir ve fesih işlemlerinde özel kurallara tabidir.
2. SGK Bildirimleri ve Prim Ödemeleri
İşverenler çalışanlarını SGK’ya eksiksiz ve zamanında bildirmekle yükümlüdür. İşe giriş bildirgesi, işe başlamadan önce verilmelidir. Eksik gün bildirimleri gerçeğe aykırı yapıldığında hem idari para cezası hem de hizmet tespiti davaları gündeme gelebilir. Ücretin elden ödenmesi veya düşük gösterilmesi ciddi yaptırımlara neden olur.
3. Personel Özlük Dosyası ve Belgelerin Saklanması
Her çalışan için düzenlenmesi zorunlu olan personel özlük dosyalarında, iş sözleşmesi, SGK belgeleri, sağlık raporu ve diğer yasal belgeler eksiksiz tutulmalıdır. Bu dosyaların İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatına göre en az 15 yıl saklanması gerekir.
4. Yıllık İzin, Fazla Mesai ve Ücret Uygulamaları
İşveren, çalışanlara yasal yıllık izin haklarını kullandırmakla yükümlüdür. Fazla mesai yaptırılması halinde saatlik ücretin %50 fazlası ödenmeli, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılan işçilere ek ücret verilmelidir. Ücret hesap pusulası düzenlenmemesi durumunda para cezası uygulanır.
5. İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri
İşverenler, çalışan sayısı ve işyerinin tehlike sınıfına göre İSG uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmak zorundadır. Risk analizi, acil durum planı ve yıllık eğitimler düzenli olarak yapılmalı; iş kazası ve meslek hastalığı durumları SGK’ya zamanında bildirilmelidir.
6. Fesih Süreçlerinde Uyulması Gerekenler
İş akdi sona erdirilecekse, geçerli veya haklı nedenle fesih şartları yerine getirilmelidir. İhbar ve kıdem tazminatlarının doğru hesaplanması, ibraname düzenlenmesi ve SGK çıkış kodlarının dikkatli seçilmesi önemlidir. Aksi halde işe iade davası açılabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Personel özlük dosyasında hangi belgeler bulunmalı?
İşe giriş bildirgesi, iş sözleşmesi, sağlık raporu, adli sicil kaydı, ikametgah belgesi, kimlik fotokopisi gibi belgeler yer almalıdır.
SGK primini eksik yatırmak işverene ne gibi yaptırımlar getirir?
Yüksek idari para cezası, hizmet tespiti davası ve geriye dönük prim tahakkuku ile karşılaşabilirsiniz.
İş kazası bildirimi kaç gün içinde yapılmalıdır?
İş kazaları, olayın ertesi günü dahil olmak üzere 3 iş günü içinde SGK’ya bildirilmelidir.
