1) Analık izni (16/18 Hafta)

• Kadın işçinin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmaması esastır.
• Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
• Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.
• 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık izni kullandırılır.

2) Çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin (60/120/180/360 Gün)

Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde;

• Birinci doğumda 60 gün,
• İkinci doğumda 120 gün,
• Sonraki doğumlarda 180 gün,

Süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir.

• Çoğul doğum hâlinde bu sürelere 30’ar gün eklenir.
• Çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre 360 gün olarak uygulanır.
• Ücretsiz izinden yararlanan kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam 1,5 saat olan süt izni uygulanmaz.

(A) işyerinde tam süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar açısından uygulanan haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmişse analık iznini kullanmış işçinin, gerekli şartları taşıması ve talepte bulunmasıyla haftalık fiili çalışma süresinin yarısına isabet eden 22,5 saate kadar çalışması, kalan 22,5 saatte ücretsiz izinli olması gerekmektedir. Fakat işyerinde haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlenmişse 20 saat çalışılması kalan 20 saatte ise izinli olunması gerekecektir.

3) Altı aya kadar ücretsiz izin hakkı

• Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği hâlinde 6 aya kadar ücretsiz izin verilir.
• Ücretsiz izin, 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir.

4) Kısmi süreli çalışma talebi ve şekli

• İşçi, 16/18 haftalık analık izninin ya da 60/120/180 günlük ücretsiz iznin veya 6 aylık ücretsiz iznin bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir.
• Kısmi süreli çalışma talebi, 6 aylık ücretsiz izin süresi kesilerek de yapılabilir. Ücretsiz iznin tamamının kullanılması şartı aranmaz.
• Kısmi süreli çalışma talebi, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az 1 ay önce işçi tarafından yazılı olarak işverene bildirilir.

5) Kısmi süreli çalışma talebinin unsurları

• İşçinin kısmi süreli çalışma talebinde, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile tüm iş günlerinde çalışılacak olması hâlinde çalışmanın başlama ve bitiş saatleri, haftanın belirli günlerinde çalışılacak olması hâlinde ise tercih edilen iş günleri yer alır.
• İşçi, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine eklemek zorundadır.
• İşçinin kısmi süreli çalışma talep dilekçesi, işveren tarafından işçinin özlük dosyasında saklanır.

6) Kısmi süreli çalışma talebinin şartları

Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.  Ancak, ebeveynlerden birinin çalışma şartı;

1. Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,
2. Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması,
3. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi,

Hâllerinde aranmaz.

Kısmi süreli çalışma talebi şartları, sadece başvuru sırasında aranır. Bu şartların kısmi süreli çalışma sırasında kaybedilmesi durumunda söz konusu hak devam eder.

7) Kısmi süreli çalışma talebinin işverence karşılanması

• Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde işveren tarafından karşılanır.
• İşveren; işçiye, talebin karşılandığını yazılı olarak bildirir.
• İşveren tarafından süresi içinde işçinin talep dilekçesine cevap verilmemesi hâlinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır.
• İşçinin belirtilen tarihte iş edimini sunmaya başlaması kaydıyla kısmi süreli çalışma talebi geçerli fesih nedeni sayılmaz.

8) Kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler

Kısmi süreli çalışma;

1. Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
2. Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
3. Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
4. İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde,

İşverenin uygun bulması hâlinde yapılabilir.

Yukarıda sayılmayan işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilir. 18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler, yukarıda belirtilen madde hükümlerine bağlı olmaksızın ayrıca taraflarca da belirlenebilir.

9) Tam süreli çalışmaya geçiş

• Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam süreli çalışmaya dönebilir.
• Tam süreli çalışmaya geri dönmek isteyen işçi, işverene en az 1 ay önce yazılı olarak talebini bildirir.
• Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması hâlinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer.
• Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin iş sözleşmesini feshetmesi hâlinde, yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşür.

10) Çalışma zamanının belirlenmesi

• Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenir.
• Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

11) Yarım çalışma ödeneği ve sigorta primi

Yarım çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları

• İşçinin adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son 3 yılda en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,
• Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması,
• Analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde en yakın İŞKUR birimine doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması,

Gerekmektedir.

Analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılmaktadır.

Yarım çalışma ödeneği almaya hak kazananlara;

• Ödenek ödenmekte,
• Ödenek ödenen süreler için asgari ücret üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ile genel sağlık sigortası primi işçi ve işveren payları olarak toplam %32,5 oranında prim ilgili sosyal güvenlik kurumlarına İşsizlik Sigortası Fonundan yatırılmaktadır.

Yarım çalışma ödeneği miktarı ve ödenmesi

• Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, kişinin çalıştığı işte aldığı ücret ne olursa olsun, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır. Yarım çalışma ödeneği, damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmamaktadır. 2019 yılı için 85,28 – (85,28*0,00759) = 84,63 TL’dir.
• Yarım çalışma ödeneği, çalışılan aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde aylık olarak ödenmektedir. Örneğin Eylül ayında gerçekleştirilen yarım çalışma uygulamasına ilişkin ödenek, Kasım ayı içinde ödenmektedir.
• İlgililer ödemelerini T.C. Kimlik Numaralı Nüfus Cüzdanı ile birlikte herhangi bir PTT şubesine başvurarak alabilmektedir.

Yarım çalışma ödeneğinin kesildiği haller

• Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumun devamı süresince,
• Çocuğun hayatını kaybetmesi ve/veya evlatlık halinin ortadan kalkması durumunda,
• Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilen kişinin, bu süre zarfında başka bir işte çalışması halinde,
• İlgilinin çalıştığı işyerinden ayrılması durumunda,

Yarım çalışma ödeneği kesilir.

SGK eksik gün nedeni

Analık izni sonrası Kısmi çalışma yapan personel APHB de;

• “23­ Yarım Çalışma Ödeneği” eksik gün nedeni 15 günlük bildirim için kullanılacak olup
• “24­ Yarım Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler” eksik gün nedeni ise 15 günden az çalışma olması durumunda (yarım çalışma + devamsızlık veya rapor vb. için) uygulanacaktır.

Örneğin, yarım çalışma ödeneğine hak kazanan bir işçinin;

• Ay içinde 15 gün çalıştığı 15 gün yarım çalışma nedeniyle ücretsiz izinli olduğu düşünüldüğünde, eksik gün nedeni olarak “23-Yarım çalışma ödeneği” seçeneği tercih edilecektir.
• Ay içinde 10 gün çalıştığı, 5 gün de istirahatli olduğu düşünüldüğünde, eksik gün nedeni olarak “24-Yarım çalışma ödeneği ve diğer nedenler” seçeneği tercih edilecektir.