SGK Teşvikleri Dışında SGK indirimi Uygulamak Mümkün mü?
SGK Teşvikleri ile SGK Muafiyetlerini Karıştırmayın
Devletin işletmelere sağladığı Sosyal Güvenlik Kurumu teşviklerinden doğru ve maksimum seviyede yararlanmak, toplam işletme maliyetlerinin minimize edilebilmesi açısından oldukça önemlidir.
İşletme maliyetlerinin içinde en büyük gider kalemini oluşturan personel maliyetlerinin minimize edilmesinde teşviklerin dışında, sağlanan muafiyetlerin ilgili mevzuatlar çerçevesinde doğru yorumlanarak hesaplanması da büyük önem taşımaktadır.
Ancak,Sosyal Güvenlik Kurumu mevzuatı çerçevesinde yararlanılan teşvikleri ve muafiyetleri iki ayrı kulvarda değerlendirmek gerekmektedir;
- Teşvikler, devlet tarafından işverenlere, kanunlarla belirlenen koşulları sağlamaları şartıyla sağlanan destek ve indirimlerdir.
- Muafiyetler ise, SGK primine esas kazancın tespitinde dikkate alınmayarak, indirim konusu yapılan nakdive ayni ödemelerdir.
Günümüzde geriye dönük SGK teşvik ödemelerinin yasal olarak düzenlemesiyle, Şirketlerin insan kaynakları ile muhasebe ve finans departmanlarının gündeminde teşvikler konusunun önemi artmıştır. Bunun getirisi olarak Şirketler, Sosyal Güvenlik Mevzuatı doğrultusunda tanınan teşvik ve muafiyet uygulamalarını, maksimum kazanç sağlamaya yönelik bakış açılarıyla tekrar gözden geçirmeye başlamıştır.
SGK prime esas kazanç matrahını oluşturan ödeneklerin ve muafiyetlerin kanun detaylarının yanlış yorumlanması sonucu eksik prim hesaplanması, işletmeleri yasal risklerle karşı karşıya getirirken çalışanların hak kaybına uğramasına ve işçi-işveren ilişkilerinde sorunlar yaşanmasına neden olabilmektedir.
Prime esas kazançlar, 5510 sayılı kanunun 80.Maddesinde düzenlenmiş olup, aynı kanunun “b” bendinde prime esas kazançtan muaf veya kısmi muaf olan ödenekler yer almaktadır (kasa tazminatı, görev yollukları, çocuk yardımı, aile yardımı,doğum yardımı, ölüm yardımı, evlenme yardımı, v.b.) . Ayrıca SGK’nın aşağıdaki sayfasında da prime tabi olan ve olmayan kazançlara yer verilmiştir.
http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/isveren/prime_esas_kazanc_miktarlari/prime_esas_kazanc_miktarlari
Genel uygulamada, kanunların yanlış yorumlanmasından kaynaklı hatalı görüşler ve hesaplamalar söz konusu olabilmektedir.
Son zamanlarda sıkça yapılan hatalı uygulamalardan birini örnek vermek gerekirse;
Sözleşmesinde aylık sabit brüt ücreti 11.000-TL olarak belirlenen çalışana;
Aylık Brüt Ücreti 8.000-TL
Kasa Tazminatı 2.000-TL
Yolluk 1.000-TL
olmak üzere üç ayrı ödeme sahasında bordro düzenlenmesi durumunda;
Aylık ücret 8000 TL olarak prime esas kazanç matrahına dahil edilecek, SGK priminden muaf olan kasa tazminatı ve yolluk adı altında gösterilen toplam 3000 TL için SGK primi hesaplanmayacaktır.
5510 sayılı kanunun 80. maddesinde prime tabi olmayan ya da kısmen tabi olan ödenekler belirtilmiş olup, uygulama detayları “İşveren Uygulama Tebliğinde”düzenlenmiştir.
7.8.6- Kasa Tazminatı
İşyerlerinde para veya kıymetli evrak ya da eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalılara muhtemel açıkları kapatmak amacıyla işverenler tarafından ödenen kasa tazminatları, ücret niteliğinde sayılamayacağından, prime esas kazançtan istisna tutulması gerekmektedir.
Ancak, kasa tazminatı niteliğinde olan ödemelerin para ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalıya ödenmesi gerektiğinden, bu tür sorumluluğu bulunmayan sigortalılara bu nitelikte bir ödemenin yapılması halinde söz konusu ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir.
7.8.3- Görev Yollukları
Görev 6245 sayılı Harcırah Kanununun 3 üncü maddesinde açıklanmıştır.
Anılan maddede belirtilen yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.
Bu bakımdan, sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya toplu sözleşmeye dayanılarak ve işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
“Kasa tazminatı” adı altında hesaplama yapılabilmesi için çalışanın görev tanımında “para ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazası” gerçek anlamda yer alıyor ve fiilen bu işi yapıyor olması gerekmektedir.
“Yolluk” adı altında yapılan hesaplamanın mahiyetinin, işveren tarafından çalışanın geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi nedeniyle yapılan ödeme olması gerekmektedir.
Her iki ödemenin de SGK prime esas kazançtan muaf tutulabilmesi için yukarıdaki mahiyetleri ihtiva ediyor olması ve belgelendirilebilir nitelikte olması gerekmektedir. Aksi taktirde yukarıda örneği bulunan yanlış uygulama nedeniyle;
Çalışanın bordrosunda temel ücretinin farklı isimler altında gösterilmiş olması nedeniyle;
! İş sözleşmesinde belirlenen ücretinde değişiklik yapılarak azaltılmış olacağından, personelden yazılı onay alınması,ya da sözleşmenin yenilenmesi gerekecektir. Ancak, çalışanın ücretinin düşürülmesi, kazanılmış hakların geri alınamayacağı ilkesi ile ters düşeceği için, alınan yazılı onayın da adli makamlarca kabul görme olasılığı çok düşüktür.
!! Çalışanın prime esas kazanç tutarındaki azalma, ileride bağlanacak emekli maaşında düşüşe yol açacak ve dolayısıyla emekli maaşında hak kaybı söz konusu olacaktır.
SGK Kurumu tarafından tespit edilen uygulama yanlışlığı ile ilgili olarak, eksik ödenen SGK primlerinin geriye dönük yasal faizleri ve idari para cezaları ile birlikte tahsil edilmesi söz konusu olacaktır.
Sonuç;
Son zamanlarda piyasada yaygınlaşan görüşlerin ilgili mevzuatlar doğrultusunda uygulanabilmesi için yukarıda belirtilen gerekli şartlar noktasında genel olarak eksik bilgilendirmeler ve yorumlar yapılmaktadır.
Maliyetlerin azaltılması amacıyla verilen yanlış görüşler,işverenleri yasalar karşısında oldukça yüklü para cezaları ile karşı karşıya bırakmakta ve ayrıca çalışan hak kayıplarına yol açarak işçi-işveren ilişkilerini de zedelemektedir.
Konuyla ilgili kanun detaylarını işveren uygulama tebliğinin 7.8.3 – 7.8.6 maddelerinde bulabilirsiniz.
(İŞVEREN UYGULAMA TEBLİĞİ Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı:01.09.2012/28398 1- )
http://resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/09/20120901-4.htm
