Kıdem Yıllık İzin Süresini Belirler

İş Kanunu işçilere işyerinde bir yılını doldurmadan yıllık izin kullanma hakkı tanımamaktadır. İşçi bir yılını doldurduktan sonra ikinci yılı içinde hak kazandığı yıllık izni Kanunun öngördüğü sisteme uygun şekilde kullanmak zorundadır.

İş Kanunumuza göre;

• Bir yıldan beş yıla kadar çalışmış işçiye 14 günden,
• Beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış işçiye 20 günden,
• On beş yıl ve daha fazla çalışmış işçiye 26 günden az izin verilemez.

Belirttiğimiz gibi bu süreler asgari sürelerdir.

İşveren isterse hedefleri tutturan işçilere ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izinler belirlenebilir.

18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere ise 20 günden az izin verilemez.

Kanunun Öngördüğü Sistem

Yıllık iznin kullanımında Kanun sadece süreleri değil, bunların ne şekilde kullanılabileceğini de düzenlemektedir. Bütün işyerleri için öncelikli ilke, hak kazanılan yıllık iznin ilgili olduğu yılda kullanılması ve tamamen tüketilmesidir. Buradaki amaç, işçinin dinlendirilmesi olduğundan yıllık iznin tamamen kullandırılması düzenlenmiş durumdadır.

Hatta bunu sağlamaya yönelik işverene tanınan önemli bir hak vardır, o da işverenin yıllık iznin tamamını kullandıracağı durumlarda, işçiyi yıllık izin kullanmaya zorlayabilmesidir. Yıllık izin bölünmeyecekse, işçi yıllık iznin ait olduğu dönemi aşmamak şartıyla zorla izne çıkarılabilmesi söz konusudur. Bununla birlikte, işveren yıllık izni bölerek kullandıracaksa, işçi ile hem kullanılacak dönem hem de süreler konusunda anlaşması gerekmektedir. Nitekim, yıllık iznin bölünmesi tarafların anlaşmasına bağlıdır.

Yıllık iznin bölünmesi de sınırsız bir hak değil, bir parçasının kesintisiz 10 gün olarak kullandırılması zorunludur. Geriye kalan süreler bölünebilmektedir.

Yıllık İzin Hakkının Kullandırıldığını İşveren İspatlamalı

Yargıtay kararlarında yıllık iznin kullandırıldığının imzalı belgelerle ispatlanması gerektiğini yerleşik uygulaması ile kabul edilmektedir. Örnek bir karara göre; “Yıllık izinlerin kullandırıldığı noktasında ispat yükü, işverene aittir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge ile ispatlamalıdır.”

Bununla birlikte, günümüzde birçok işverenin çevrimiçi sistemleri kullanarak yıllık izin takibi yaptığı, çok işçinin çalıştığı yerlerde imzalı belge üretmenin göz ardı edildiği de bir gerçektir. Bu noktada Yargıtay, uzun yıllar itibariyle işçinin hiç yıllık izin kullanmadan çalıştığı iddiasında işçiye yemin teklif edilebileceğini, bunun hakimin davayı aydınlatma yükümlülüğü kapsamında olduğunu belirtmektedir.

Karara göre; “hâkimin davayı aydınlatma ödevi düzenlenmiş olup …, hâkim uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabileceği, soru sorabileceği ve delil gösterilmesini isteyebileceği düzenlenmiştir. İşçinin uzun süre yıllık izin kullandırılmadığı iddiaları karşısında 6100 sayılı Kanun’un 31. maddesinde öngörülen davayı aydınlatma ödevi çerçevesinde hâkimin, davacı işçiyi bizzat dinleyerek çalışma ve dinlenme süreleri konusunu açıklığa kavuşturması gerekir.”

Yargıtay uzun süre kavramını beş yıl ve daha fazla süre olarak değerlendirmekte, kullandırılmadığı iddia edilen izin süresinin toplamda beş yıllık veya daha fazla olması hâlinde işçinin dinlenilip yemin teklif edebileceğine karar vermiştir.  Kararın amacı işverenin izni kullandırmasına rağmen salt imza ile ispat gerekliliğinden hareketle kötüye kullanımın önüne geçilmesidir.

Zamanaşımı 5 Yıl

Kullanılmayan yıllık izinlerin iş sözleşmesinin sona ermesi halinde ücret alacağına dönüşmesi nedeniyle, bu ücret alacağına ilişkin zamanaşımı işlemeye başlayacaktır.

Bu ücret alacağı beş yıl içinde talep edilmediğinde, zamanaşımı nedeniyle işveren ödemekten kaçınabilecektir.

Yargıtay’a göre, “12.10.2017 tarihli ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun (7036 sayılı Kanun) 15. maddesi ile 4857 sayılı Kanun’a eklenen ek 3. maddede de yıllık ücretli izin alacağının beş yıllık zamanaşımına tâbi olduğu açıkça düzenlenmiştir.”

 Yıllık İzin Kullandırımı Teşvik Edilmeli

İşyerlerinin büyük bir bölümünde yıllık izinler birikmektedir. İşçi eğer yıllık izinlerini kullanmadan ayrılırsa birikmiş bu izinlerin parasını işten ayrıldığı tarihteki ücreti üzerinden alabilir. Bu da işçilerde dahi yıllık izin kullanmama eğilimi yaratabilmektedir. Fakat esas olan yıllık izinlerin hak edildiği dönemden sonraki yıl içerisinde tamamen kullandırılmasıdır.

Yıllık izin işçi açısından bir hak olduğu kadar işçinin dinlendirilmesi açısından bir iş sağlığı ve güvenliği önlemidir. Bu nedenle işçilerin yıllık izin kullanım kültürünün yerleştirilmesi, bunun parasal alacağa dönüşmesinin istisnai bir durum olduğunun vurgulanması yerinde olacaktır.