İşçi Bir Yılını Doldurmamışsa…

• İş Kanunu, işçilere işyerinde bir yılını doldurmadan yıllık izin kullanma hakkı tanımamaktadır. İşçi bir yılını doldurduktan sonra ikinci yılı içinde hak kazandığı yıllık izni Kanunun öngördüğü sisteme uygun şekilde kullanmak zorundadır.
• İş Kanunumuza göre; bir yıldan beş yıla kadar çalışmış işçiye 14 günden, beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış işçiye 20 günden, on beş yıl ve daha fazla çalışmış işçiye 26 günden az izin verilemez. Belirttiğimiz gibi, bu süreler asgari sürelerdir.
• İşveren isterse hedefleri tutturan işçilere ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izinler belirlenebilir.
• 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere ise 20 günden az izin verilemez.

İzinde İşverenin Yönetim Hakkı

Yıllık iznin kullanımında Kanun sadece süreleri değil, bunların ne şekilde kullanılabileceğini de düzenlemiştir. Bütün işyerleri için öncelikli ilke hak kazanılan yıllık iznin ilgili olduğu yılda kullanılması ve tamamen tüketilmesidir. Çünkü amaç işçinin dinlendirilmesi olduğundan yıllık iznin tamamen kullandırılması düzenlenmiş durumdadır.

Hatta bunu sağlamaya yönelik işverene tanınan önemli bir hak var, o da işverenin yıllık iznin tamamını kullandıracağı durumlarda, işçiyi yıllık izin kullanmaya zorlayabilmesidir.

Yıllık izin bölünmeyecekse, işçi yıllık iznin ait olduğu dönemi aşmamak şartıyla zorla izne çıkarılabilecektir. Bununla birlikte işveren yıllık izni bölerek kullandıracaksa, işçi ile hem kullanılacak dönem hem de süreler konusunda anlaşması gerekmektedir. Çünkü yıllık iznin bölünmesi tarafların anlaşmasına bağlıdır. Yıllık iznin bölünmesi de sınırsız bir hak değil, bir parçasının kesintisiz 10 gün olarak kullandırılması zorunludur. Geriye kalan süreler bölünebilmektedir.

Avans İzin

Bir yılını doldurmamış işçilerden gelen izin taleplerinde işverenler çalışan memnuniyeti adına avans izin kullandırma yoluna gidebilmektedir. İşverenin işçiye peşinen yani bir yılı doldurmadan yıllık izin vermesi mümkündür.

Bu uygulama tamamen işverenin inisiyatifindedir. Dolayısıyla, işveren istemezse bir yılı doldurmamış işçisine izin vermeyebilir. Bir yılı dolmadan işçisine izin veren işveren, işçisi bir yıl dolmadan işten ayrılırsa bu sürelere ilişkin ödediği ücretleri geri alma imkanının bulunup bulunmadığı tartışmalıdır.

Yargıtay yakın tarihli verdiği bir kararında, “İşverenin işçiye kullandırdığı yıllık ücretli iznin hak edilenden fazla olduğu öne sürülerek karşılığında parasal iade talep etmenin yasal bir dayanağı yoktur.” şeklinde hüküm kurmuştur. Avans izin de iş sözleşmesinin bir yıl dolmadan sona ermesi halinde fazladan kullanılan izin niteliği taşımaktadır. Karar doğrultusunda düşünüldüğünde işverenlerin ileride hak kazanılacak izinden düşürülmek şartıyla kullandırdığı avans izin uygulamasından vazgeçmeleri muhtemeldir. Çünkü avans izin uygulamasında amaç ek bir izin hakkı yaratmak değil, işçinin ihtiyacını göz ederek hak edilecek izni belirli sınırlarla erken kullandırmaktır.

İşverenin avans izin kullandırma yönündeki talebi ise ancak işçi tarafından kabul edilirse hayata geçebilecektir. İşverenin tek taraflı olarak işçiyi avans izin kullandırmaya zorlaması ise hukuka aykırı kabul edilerek, işçinin bir yılı doldurduğunda elde edeceği izinden eksiltme yapılamayacağı sonucuna ulaşılabilecektir. İşverene tek taraflı avans izin kullandırma hakkı Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 10. Maddesinde sadece Nisan ayı başı ve Ekim ayı sonu arasında toplu izin kullandırma durumunda tanınmıştır. Bu şekilde işyerindeki düzenin korunması amaçlanmıştır.

Yargıtay kararında fazladan kullandırılan iznin parasal iadesinin talep edilmesinin yasal dayanağı olmadığını ifade etmiştir. Bununla birlikte avans izin, kötüye kullanılmadığı sürece temelinde işçinin lehine olan bir uygulamadır. Bu bağlamda taraflar arasında kurulan sözleşme veya geçerli olarak yürürlüğe konulmuş sözleşme eki niteliğinde bir belgede avans izin şartları belirtilmiş, işçinin bunu kabul ettiği açıkça anlaşılabiliyorsa, işverenin bu belgeye dayanarak işçiden kullandırdığı avans iznin erken sona erme nedeniyle karşılığının istenmesine olanak tanınması yerinde olacaktır. Aksine bir tutum işverenlerin bu yönde inisiyatif kullanmalarını engelleyecektir.

Yıllık izin işçi açısından bir hak olduğu kadar işçinin dinlendirilmesi açısından bir iş sağlığı ve güvenliği önlemidir. Bu nedenle işçilerin yıllık izin kullanım kültürünün yerleştirilmesi, bunun parasal alacağa dönüşmesinin istisnai bir durum olduğunun vurgulanması yerinde olacaktır.