Engelli çalıştırma zorunluluğu, elli veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerleri kapsamında geçerlidir. Söz konusu zorunluluğa göre, bu kapsama giren işverenlerin çalışan sayısının yüzde üçü kadar engelliyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırma yükümlülüğü bulunmaktadır. Çalıştıracağı engellileri kendileri bulamayan işverenler, aracılık için genellikle İŞKUR’a başvuru yapmaktadır.
Engelli istihdamında işlevsel olabilecek diğer bir yöntem, işverenin halihazırdaki çalışanları arasında engelli kişilerin bulunması halinde, bu kişilerin engellilik düzeylerinin tespitinin yaptırılması ve engelli statüsünde çalıştırılmalarıdır. Mevcut çalışanlardan engelliliği olanlar bu durumun sağlık raporu ile tespiti halinde, işyerinde meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde engelli statüsünde çalıştırılabilecektir. İş Kanununa göre, işyerinde çalışırken engelli hâle gelenlerin işten ayrılması durumunda, tekrar istihdamda bu kişilere öncelik tanınması gerekmektedir.
Engelli Kişinin Malul Olarak Değerlendirilmesi
Sigortalının veya işverenin talebi üzerine SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenen raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, çalışma gücünün en az yüzde 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği SGK Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malûl sayılmaktadır. Dolayısıyla, engelli olmasına rağmen çalışma gücünü yüzde 60’ın altında kaybeden bir kişi kural olarak malul sayılmamaktadır.
Engellinin Çalıştırılabileceği İşler
Engellilerin istihdamında dikkat edilmesi gereken husus, bu bireylerin ancak engel durumlarına uyan işlerde çalıştırılabilecek olmasıdır. İşverenler, engellileri çalıştıracakları alanları onların çalışmalarını kolaylaştıracak şekilde hazırlamalı, sağlık ve güvenlik tedbirlerini almalı, mesleklerine ve bedenlerine uygun işlerde çalıştırmalı, yerine getirdikleri işle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirecek çalışanı işe uyumlu hale getirecek önlemleri almalı, çalışmaları için gerekli araç ve gereçleri sağlamakla yükümlüdür.
İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler uyarınca, konuya ilişkin olarak dikkat edilmesi gereken diğer hususlar şu şekildedir:
- Yer altı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırılamaz.
- Engelliler, sağlık kurulu raporunda çalıştırılamayacakları belirtilen işlerde çalıştırılamaz.
- Engelli çalışanların çalışma süreleri bedenen bulundukları duruma göre belirlenebilir. Fakat burada engellinin eve yönlendirilmesi (evde kalması) uygulamasına başvurulmamalıdır. Belirtilen yükümlülüğün temel amacı engellinin toplumsal hayata dahil olması olduğundan bu tür uygulamalar amaca aykırılık teşkil etmektedir. Ayrıca, böyle bir durumda engellinin evde geçireceği bir kaza durumunda işverenin sorumluluğu doğabilecektir.
